beelden op mijn netvlies

Maria
Van Haute

Ze lazen samen hun drie Weesgegroetjes aan hun bed. Plots verscheen er een boodschap op de muur waarin stond dat ze het huis onmiddellijk moesten verlaten want dat ze in een moordenaarshol terecht gekomen waren. Juffrouw Angèle kon bijzonder goed vertellen en we hingen aan haar lippen. En of het impact had op ons, gaat Maria verder, sindsdien las ik iedere avond mijn drie Weesgegroetjes én ik keek onder mijn bed om te zien of er niemand onder zat.

Mijn laatste jaren in de gemeenteschool, vervolgt Maria, zat ik in de beroepsschool. In 1933 zijn de klassen verwoest door een brand en moesten we verhuizen naar een herenhuis in de Cesar Meeusstraat.
Daarna ben ik naar de Kouter getrokken. Wat ik juist gevolgd heb, weet ik niet meer zo juist, vertelt Maria, ’t was zeker geen snit en naad, ik zat, denk ik, in een iets betere klas. Ik ben daar graag geweest alhoewel het een heel strenge school was, herinnert Maria zich. Martha Vermeulen zwaaide er de plak. Nu had ik geen problemen met strenge juffen, zegt Maria, want ik vind dat je bij hen nog altijd het meeste leert.

Maar één keer ben ik toch eens serieus in de fout gegaan. In Zele hield een regiment soldaten een driedaagse. Ze waren bij burgers ingekwartierd en toen ze vertrokken, wou ik dat toch zo graag zien. Ik had namelijk een voorliefde voor uniformen. Toen ik hen hoorde, vroeg ik of ik naar het wc mocht en door een raampje naast de Kouterkapel had ik een mooi zicht op de soldaten. Tot Martha Vermeulen toevallig passeerde. Ik kreeg een uitbrander van jewelste en moest terug naar de klas. Maar ik ging niet en keerde op mijn stappen terug, zo gefascineerd was ik door die soldaten. Maar dat was buiten de waard gerekend want Martha Vermeulen had het in het snotje. Toen was het hek helemaal van de dam. Ook aan zuster Maria heb ik goede herinneringen, zegt Maria, ze heeft nog eens een paar keer gepolst of ik geen roeping had maar dat was niet het geval. Op mijn zeventiende trok ik naar de verpleegsterschool in Gent.

Verpleegster

Ja, zegt Maria, de Provinciale Verpleegsterschool, Maria Hendrikaplein 23. Adèle Van Kerckhove was er in die jaren directrice. Een echte Gestapo was dat. Het was er streng in het kwadraat! Snoepen was uit den boze, veel eten kregen we niet, mannelijk bezoek was niet toegelaten… Enkel op zaterdagnamiddag mochten we even de stad in maar we mochten zeker niets kopen en nergens binnengaan. Ik herinner me dat we eens met vier meisjes elk een boterkoek hadden gekocht en die opgegeten hadden. Dat kwam aan de directrice haar oren en toen we terug kwamen mochten we onmiddellijk naar den bureau komen. Ge kunt u voorstellen, zegt Maria. Ze heeft wel van ons mensen gemaakt, ze heeft ons alles geleerd op het gebied van beleefdheid, maar vriendschap of liefde was er niet bij. De derdejaars mochten zich ’s middags eerst bedienen aan tafel, dan de tweedejaars en wat er restte was voor de jongsten. Ik heb vaak brood met mosterd gegeten.
In de voormiddag, vervolgt Maria, was er praktijk in de Bijloke en in de namiddag kregen we les van profs van de universitaire kliniek. Mijn eerste dienst was in een mannenzaal, herinnert Maria zich. Ik had nog nooit een naakte man gezien. De zuster zei tegen ons: we gaan goed afspreken: ik was de jonge mannen en jullie de ouden. Waarom dat was, wist ik niet. Daarna kwam de prof met een sliert studenten achter zich en zo leerden we wat er met die zieken aan de hand was. Dat was niet slecht. Maar iedere dag was het weer iets anders. Mijn collega moest eens een man een suppo geven en wist echt niet wat ze er mee aan moest. Ook doden afleggen behoorde tot onze taken. Ik herinner me nog goed, lacht Maria, dat we met tweeën een dode rechtzetten toen plots zijn arm in de nek van Gusta, mijn vriendin viel. Die schrok zich dood en zette het op een lopen. We hebben haar daarna moeten gaan zoeken, zo was ze van haar melk!
Maar we hebben daar echt veel geleerd, bekent Maria. Bloed trekken mochten we niet, spuiten geven wel. Met drie, een zuster en twee stagiaires waren we verantwoordelijk voor een zaal en al zeg ik het zelf, zegt Maria, de verzorging ging er veel menselijker aan toe dan dat het nu het geval is. Wij hadden tijd voor onze zieken. Ook moesten we in onze opleiding veel sociaal werk doen. De buurt van de Dampoort was een erg verpauperde wijk met veel beluiken waar echt arme mensen woonden. Hygiëne was er ver te zoeken en ik kan je verzekeren dat we daar heel wat miserie hebben gezien. Hoeveel keer dat we mensen met luizen, met schurft geholpen hebben…

’s Maandags was het tweede sinksendag. We zaten juist in de refter toen de sirene ging. Plots werd onze school met een obus beschoten. We vluchtten allemaal de kelder in samen met een dertigtal mensen uit het Leuvense die op de vlucht geslagen waren. Onze directrice zei: Ik denk niet dat we hier nog levend uitkomen, laat ons de gebeden van de stervenden lezen. En we hebben gebeden, zegt Maria, je mag zijn wie je wil maar op dat moment voel je je klein, heel klein, dat kan ik je verzekeren. Ge kunt u dat niet inbeelden wat dat is zo’n bombardement.
Door het feit dat het oorlog was, moesten we onze examens vervroegd afleggen.
Op 18 mei waren we klaar met onze examens en dan zijn we onmiddellijk met een ambulance naar het militair hospitaal gebracht. Het Belgische leger was er holderdebolder vertrokken maar ze hadden 50 zwaar gewonde soldaten achter gelaten. Wij moesten helpen om deze soldaten naar de Bijloke te brengen. Daar zijn die allemaal geopereerd door professor De Beule. Half twee ’s nachts waren we klaar met de evacuatie van de gekwetsten. Toen we bij onze directrice aanbelden, werden we wandelen gestuurd met de boodschap dat we geen leerlingen meer waren van de school, we hadden ons diploma. Gelukkig hebben we dan in de Bijloke een bed voor de nacht gevonden.

Beelden van Barak 22 en 23

Van ’s morgens half acht tot ’s avonds half elf waren wij in de weer om die zieke soldaten te verzorgen. We hadden echt onze handen vol! Daar waren echt sukkelaars bij maar we kregen enorm veel vriendschap terug, De meesten die er lagen waren Engelsen en met sommigen heb ik jarenlang gecorrespondeerd, zelfs na de oorlog. Taal was soms een probleem maar ook dat leer je snel. Zo was er eens iemand die een ‘handkerchief’ vroeg en ik wist begot niet wat hij bedoelde. Dat militair hospitaal stond natuurlijk onder het toezicht van de Duitsers. Sommige van die officieren waren echte beesten maar er waren er ook die mens waren en waar je iets aan kon vragen, vertelt Maria.

Was dat niet zwaar, vraag ik haar. Dat was natuurlijk zwaar, antwoordt Maria, maar we waren jong, amper 20 en dan kan je veel aan. Maar toch die beelden zie ik nog altijd voor me. Sukkelaars met amputaties. Zo was er een Ier wiens arm was afgerukt. Toen we die wonde wilden verzorgen, zagen we dat er maden inzaten. Afblijven en terug toedoen, zei de dokter. Raar maar waar, die wonde kon enkel goed genezen door die maden, die vraten het afgestorven vlees weg. Maar het ergste dat ik heb meegemaakt was een jongeman die zijn geslachtsdelen was kwijtgeraakt.
Op een bepaald moment zijn alle krijgsgevangenen naar Duitsland overgebracht en is ze de laatste drie jaren van de oorlog in de universitaire kliniek gaan werken. Eerst op de afdeling van de kankerpatiënten. Dat was wreed, herinnert ze zich, iedereen stierf daar en die prof was een man die precies azijn gedronken had. Gelukkig kwam er een plaats vrij op de radiografie en daar heb ik dan zo’n kleine drie jaar gewerkt. Ik reed toen iedere dag met de fiets naar Gent.

Onze babbel zit er bijna op. We bekijken samen foto’s uit de jaren stillekes. Beelden die haar verhaal perfect illustreren. Ook een pak brieven liggen op tafel: correspondentie met Engelse soldaten die ze verzorgd heeft in die barak in het militair hospitaal. Stille getuigen van vriendschappen, ontloken in een tijd toen onze wereld in brand stond. Plots toont Maria een klein fotootje. Dat was onze Kees, zegt ze mijmerend. In 1945 zijn er via het Kinderwelzijn 30 kinderen uit Utrecht opgevangen in Zeelse gezinnen. Kees kwam bij ons. Jarenlang is hij iedere vakantie bij ons komen logeren. Hij was hier kind aan huis. Later is hij pater geworden maar hij is jammer genoeg erg vroeg gestorven.

En hoe kijk je terug op je leven, is mijn laatste vraag. O, antwoordt Maria, ’t was een leven met veel werk. Ik heb geen slecht leven gehad, ik had een brave man en we zijn samen mogen oud worden. Roger is gestorven toen hij bijna 86 was in 1999. Maar ik heb mijn vijf kinderen, mijn zes kleinkinderen en zelfs drie achterkleinkinderen nog. Vorig jaar hadden we zelfs een viergeslacht.

Ik heb geen spijt van mijn keuzes. Ik wou een gezin, ik wou kinderen maar ergens heb ik altijd de zin gehad om ook nog eens iets anders te doen. Zelfs nu heb ik dat nog. Maar mijn korte termijngeheugen laat het de laatste tijd afweten.